آینده نامعلوم زنان، به دنبال تصویب طرح اصلاح مهریه
چکیده: در زمان توافق مهریه، هیچ¬یک از زن و مرد به جدایی و نزاع بر سر مهریه فکر نمیکنند؛ اما زمانی که تصمیم به جدایی گرفته می¬شود از همه راه¬حل¬ها برای شانه خالی کردن از پرداخت مهریه استفاده می¬شود. افزایش بی¬سابقه قیمت سکه باعث شده است تا در جهت اصلاح قانون، مهریه بالای ۵ سکه ضمانت اجرای کیفری نداشته باشد.
مرضیه عشرتی*
ازدواج یکی از مهم¬ترین عقودی است که طرفین را متعهد به یکسری حقوق و تکالیف میکند. یکی از تکالیفی که به واسطه عقد نکاح به عهده مرد قرار گرفته، پرداخت مهریه است. مهریه هدیه ای واجب است که مرد برای ایجاد محبت و ارزش نسبت به زن و احساس امنیت نسبت به آینده وی موظف به پرداخت آن است. خداوند نیز مهریه را به صورت نص صریح در قران مورد تاکید قرار داده: «وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَهً فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنِیئاً مَرِیئاً» نساء، ۴؛ مهر زنان را به طیب خاطر به آنها بدهید و اگر پاره‌اى از آن‌را با کمال رضایت به شما بخشیدند بگیرید که خوش و گوارایتان باد». با این وجود امروزه، بر خلاف فلسفه ایجاد آن، مهریه تبدیل به ابزاری برای ایجاد فشار نسبت به دو طرف شده است؛ به بیان بهتر تنها در صورت بهم خوردن زندگی مشترک، زن از طریق به اجرا گذاشتن مهریه ، مرد را تحت فشار قرار می¬دهد؛ درمقابل مرد نیز از طریق ادعای اعسار یا آزار و اذیت روانی، زن را تحت فشار قرار می¬دهد و از تعهد خود خودداری میکند. درواقع با تصویب قوانین غیرکارشناسی در کشور زمینه سواستفاده از قوانین چه برای زنان و چه برای مردان ایجاد می شود و این امر مشکلات زیادی را در طول زندگی مشترک به وجود میاورد.
بررسی ابعاد مختلف طرح جدید مجلس؛ مهریه بالای ۵ سکه زندان ندارد
شروع این طرح از زمانی آغاز شد که عده ای از مردان با تجمع در مقابل مجلس شورای اسلامی، خواستار حذف زندان از بدهکاران مهریه بالای ۵ سکه شدند. به نظر می رسد با تصویب این طرح، زمینه تضییع حقوق بانوان به نفع مرد ایجاد می¬شود؛ به-طوری که زن در سختی¬های دریافت حق خود در راهرو دادگاهها، از گرفتن مهریه صرف نظر می¬کند و با مشکلات جدیدی در کنار آینده نامعلوم خود روبرو می¬شود.
فقدان ضمانت اجرای کیفری در مهریه، پیش از این نیز در مهریه های بالای ۱۱۰ سکه نیز وجود داشت اما به دلیل افزایش نرخ تورم و افزایش بیش از پیش قیمت سکه و ناامیدی جوانان نسبت به ازدواج باعث شد تا طرح اصلاح قانون مهریه در کمیسیون حقوقی و قضایی مطرح و مورد بررسی قرار گیرد. حسن نوروزی، سخنگوی کمیسیون قضایی مجلس شورای اسلامی میگوید: «زندان جای بزهکار است نه بدهکار؛ از این رو بدهکار مهریه اگر توان پرداخت آن را ندارد نباید روانه زندان شود». بی¬شک زندان ضمانت اجرای مناسبی برای فرد معسر نیست اما باید به این نکته توجه شود که یک زن مطلقه ممکن است از یک طرف مورد حمایت خانواده قرار نگیرد و از طرف دیگر با مقدار مهریه¬
ای که ممکن است به صورت اقساط دریافت کند، توان اجاره یک مسکن را هم نخواهد داشت. به بیان بهتر یکی از مشکلات پیش رو بانوان مطلقه، آینده نامعلوم آنهاست. زمانی که تصمیم به تصویب یک قانون به ضرر حقوق بانوان گرفته می شود، به طور متقابل باید به حقوق زنان نیز توجه شود و حقوقی به نفع آنان در نظر گرفته شود. به¬عنوان نمونه زمانی که زن به گرفتن مهریه کم قانع میشود؛ در مقابل، به زن وکالت طلاق داده شود تا عمر خود را برای گرفتن طلاق از دست ندهد و برای آینده خود برنامه ریزی کند.
امروزه زنان برای گرفتن طلاق خود، با مشکلات عدیده ای دست و پنجه نرم میکنند. به عنوان نمونه اثبات مصادیق عسر و حرج در دادگاه به سختی انجام می گیرد و یا اینکه مرد برای اینکه حق زن خود را ندهد، حتی قبل از دادخواست، اموال خود را به طور صوری به نام دیگری قرار می¬
دهد تا از دادن حق زوجه خودداری کند و اثبات این جرم نیز دشوار است. درنتیجه زمینه تفسیر قوانین به نفع مردان فراهم می¬شود و آن حقی که اسلام با هدف حفظ کرامت زن در نظر گرفته است اجرا نمی شود.
آنچه که باید قانونگذار به آن توجه کند این است که قوانین به نحوی تصویب شود که جلوی سواستفاده از آن چه برای زن و چه برای مرد گرفته شود تا عدالت که مهمترین هدف قوه قضاییه است محقق شود.
*دانشچوی ارشد حقوق خانواده