گامی برای مقابله با آزار جنسی و تجاوز؛ شلاق لازم نیست، اعدامش کنید
راه ترقی – روزنامه شهروند /متن پیش رو در شهروند منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
حقوقدانان معتقدند مجازات تجاور در ایران صفر یا صد است و در فاصله شلاق تا اعدام حد وسطی وجود ندارد؛ شاید لایحه تامین امنیت زنان علیه خشونت بتواند این فاصله را پر و ابزار قانونی بیشتری برای مقابله با تجاوز ایجاد کند
این روزها برخی زنان فارسی‌زبان در توییتر از تجربیات تلخ‌شان می‌گویند؛ کارزاری در فضای مجازی و به سبک ایرانی‌‌اش. در این کارزار زنان ایرانی برای اولین‌بار در فضایی عمومی از آزارها و تعرض‌ها می‌گویند؛ گفته‌هایی که در میانه تابوهای فرهنگی، بی‌شک کار ساده‌ای نخواهد بود و به این سادگی‌ها به نتیجه نخواهد رسید. هشتگ آزار جنسی و تجاوز به راه افتاده تا پای چهره‌های مطرح هم به میانه این کارزار کشیده شود. در میان زنانی که از چهره‌های شناخته شده تا آشنایان و نزدیکان‌شان می‌نویسند که روزگاری ایام را به کام‌شان تلخ کرده‌اند، مردانی هم هستند که از هیولاهای زندگی‌شان می‌نویسند؛ مردانی که سال‌های کودکی‌شان با این کابوس سپری شده است.
سه‌سال پیش بود که ده‌ها زن، هاروی واینستاین، تهیه‌کننده مطرح و بانفوذ هالیوود را به آزار و تعرض جنسی علیه خود متهم کردند؛ اتهامی که باعث تشکیل پرونده‌ای علیه او شد. اتفاقی که زنان بسیاری را در جهان به شکستن سکوت ترغیب کرد تا از آزارها و تعرض‌هایی که تحمل کرده بودند، بگویند اما زنان افشاگر ایرانی در فضایی کارزار توییتری راه انداخته‌اند که همیشه نوک پیکان به سمت زنان بوده، با این باور که زن خود «مقصر» است.
به شیوه خود عمل کنیم
«نوشتن این چند سطر از سخت‌ترین کارهایی است که کرده‌ام. قرار است ماجرایی را بخوانید که ممکن است آدمی را که نزد خیلی‌های‌تان فردی خردمند، فرهیخته و داناست و از روشنفکرهای محبوب، به کل زیر سوال ببرد. این روایت را سال‌ها حمل کرده‌ام و دیگر دلیلی برای حمل مصلحت‌اندیشانه‌اش نمی‌بینم.» نوشته خبرنگاری که نام هنرمند مشهور حوزه هنرهای تجسمی را سر زبان‌ها انداخته، اما این‌بار در مظان اتهام. هرچند هنرمند مشهور حوزه هنرهای تجسمی به این رشته توییت هنوز واکنشی نشان نداده، اما زنان بسیاری ترغیب شدند تا از تجربیات‌شان بگویند و کمپینی راه بیفتد. هرچند توران ولی‌مراد، مدیر شورای همکاری زنان بر این باور است این کمپین مختص فضای مجازی و رسانه‌هاست و بس. او کمپین‌هایی از این دست را مختص آدم‌هایی از یک سطح اجتماعی و افکار خاص می‌داند و بر این باور است که عمومیت ندارد. ولی‌مراد از زنانی می‌گوید که تا امروز آزارها و تعرض‌های جنسی را تحمل کرده اما لب باز نکرده‌اند. او معتقد است این زنان برای این نگفتن دلایلی دارند و تا زمانی که این دلایل مرتفع نشود، نمی‌توان از فرهنگ‌سازی در این عرصه حرفی زد. او به «شهروند» می‌گوید: «موضوعی باید همه‌گیر باشد تا حرکت اجتماعی همچون کمپین راه بیفتد. آیا واقعا در جامعه ایران این‌گونه است؟»
اصل دهم قانون اساسی بر این مسأله تأکید دارد که همه قوانین، مقررات و برنامه‌ریزی‌های مربوط به خانواده باید در جهت آسان کردن تشکیل آن، پاسداری از قداست آن و استواری روابط خانوادگی بر پایه حقوق و اخلاق اسلامی باشد، درحالی که به نظر بعضی دیدگاه‌ها موجب می‌شود قوانین مربوط به حوزه زنان و خانواده در عمل مورد بی‌توجهی قرار گیرد و در بسیاری از موارد خاک بخورد، به‌طوری که اشرف گرامی‌زادگان، مشاور حقوقی و پارلمانی معاونت امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری شهریور سال گذشته سیاست بی‌توجهی به تصویب قوانین، بی‌برنامگی در حوزه خانواده و عدم تأمین اعتبار و امکانات لازم برای ارتقای سطح خانواده‌ها را از چالش‌های اصلی این روزهای حوزه خانواده دانسته و گفته بود: «اگرچه در زمینه بهداشت و آموزش برای خانواده‌ها تسهیلات خوبی فراهم شده، اما در زمینه تدوین قوانین اجتماعی، هنوز قوانینی که زیبنده جامعه امروز زنان و خانواده ایرانی باشد، نداریم؛ هرچند در زمینه حمایت از خانواده قوانینی نوشته و اصلاحاتی در آن اعمال شده، اما این قوانین هم به‌طورکلی نتوانسته پاسخگوی مسائل کلان زنان باشد.» مدیر شورای همکاری زنان هم کمپین‌هایی از این دست را گام برداشتن در راه فرهنگ‌سازی نمی‌داند. او بر این باور است مسئولان از مردم عقب هستند. ولی‌مراد معتقد است در چهار دهه گذشته در حوزه زنان برای نقش‌های مختلف این قشر چه در حوزه فردی چه خانواده کاری صورت نگرفته است. «جهت حرکت این دست از کمپین‌ها باید به سمت مسئولان باشد.» ولی‌مراد کمپین را مخصوص کشورهایی می‌داند که اصرار دارند جنبش‌های اجتماعی شکل بگیرد، درحالی که قوانین و گفته‌های مسئولان بالادستی به حوزه‌های زنان و خانواده پرداخته است؛ گفته‌ها و قوانینی که نیاز به اجرایی‌شدن دارند و بس. اجرایی‌شدنی که همت مسئولان را می‌طلبد. «کمپین‌هایی از این جنس در غرب تأثیرگذاری خودش را دارد اما در ایران این کمپین کارآیی ندارد.» او معتقد است جامعه ایران موانع، عرف، مسائل و باورهای مخصوص به خود را دارد. مدیر شورای همکاری زنان هم معتقد است اثبات تجاوز یا تعرض جنسی در محاکم قضائی کار سختی است و با این باور این سوال را مطرح می‌کند که این کمپین چطور می‌تواند اثبات این موضوع را آسان کند؟ «خروج از کشور با اذن شوهر یکی از موضوعاتی است که اصلاح‌طلب، اصولگرا، فمنیست و … قبول دارند که باید برطرف شود اما چرا تا امروز کاری برایش انجام نشده؟ چرا لایحه‌ای به مجلس نرفته است؟» او معتقد است در این موضوع هم کمپینی راه افتاد، اما بی‌تأثیر. «ما باید با شیوه خودمان مسائل زنان را حل کنیم، نه با بازی در فضای مجازی.»
به فکر تصویب لایحه تأمین امنیت زنان علیه خشونت باشیم
لایحه «تأمین امنیت زنان علیه خشونت» یکی از اقدامات مثبت معاونت زنان برای تحکیم بنیان خانواده به شمار می‌رود. لایحه‌ای که این امید را زنده می‌کند که تا حدودی قوانین به نفع زنان چرخش داشته باشد؛ هرچند پای این لایحه هنوز به مجلس نرسیده تا تصویب شدن را تجربه کند. نعمت احمدی، وکیل، هشتگ آزار و تعرض جنسی را گامی برای فرهنگ‌سازی در این عرصه می‌داند. او به «شهروند» می‌گوید این کمپین می‌تواند منجر به فرهنگ‌سازی شود. به باور این وکیل مجازات تجاوز در ایران صفر و صد است، به این معنا اگر تجاوز ثابت شود حکم اعدام جاری می‌شود و در غیر این‌صورت با اثبات رابطه نامشروع بسته به شوهر یا زن داشتن طرفین، حکم شلاق اجرایی می‌شود. «متأسفانه ما حد وسط نداریم و این در حالی است که اثبات تجاوز به این راحتی‌ها هم نیست.» به باور احمدی، هشتگ آزار و تعرض جنسی می‌تواند ترس زنان را بشکند تا راحت‌تر از گذشته در این مورد حرف بزنند. «ما رومینا را داشتیم. متأسفانه هنوز نگاه شماتت‌آمیز را داریم و این سایه سنگین همراه زنان است، پس اجازه بدهیم آنها از این ظلم‌ها بگویند.» شیما قوشه، وکیل، از وجود چهار شاهد یا چهار بار اقرار متهم به جرم در مجازات تجاوز می‌گوید. شرایطی که قانون مجازات اسلامی سال ٩٢ مشخصا علم قاضی را هم به آن وارد کرده است. قوشه امیدوار است این کمپین منجر به تصویب تأمین امنیت زنان علیه خشونت شود. لایحه‌ای که از ماده ٢۶ تا ٣١ آن به جرایم جنسی پرداخته بود، هرچند این مواد در بررسی‌های قوه قضائیه حذف شد. این وکیل از بزرگ‌ترین مشکل قانون تجاوز می‌گوید، یعنی اثبات جرم. چون اثبات زنا به عنف حکم اعدام دارد و به سختی این حکم صادر می‌شود. «متأسفانه فاصله میان شلاق تا اعدام خیلی زیاد است.» قوشه معتقد است در کنار این کمپین می‌توان تصویب لایحه تأمین امنیت خشونت علیه زنان و برگشت ماده‌های جرایم جنسی حذف شده را مطالبه کرد.
شهروند