جَنین‌ها، قربانیان خشونت های سیاسی/ جمعی از فعالان عرصه خانواده از تفاوت و شباهت قتل رومینا و سقط جنین می‌گویند
اعتراض به قتل رومینا در مجموعه‌ی خشونت علیه زنان و یا صیانت از امنیت خانواده شکل می گیرد. در این مجموعه، هر نوع خشونتی باید تقبیح شود. سقط جنین، خشونتی عامدانه علیه خانواده است
گذشت چندین ماه از قتل دختر نوجوان تالشی از تب و تاب بحث ها و تحلیل های رسانه ای پیرامون این حادثه کاسته بود؛ اما با اعلام حکم پدر رومینا توسط قوه قضائیه مجددا شاهد واکنش های اجتماعی و حقوقی پیرامون این جریان هستیم.
هرچند نوع قتل و حواشی پیرامون آن موجب جریحه دارشدن افکارعمومی شد اما آنچه که به نظر قابلیت طرح و بررسی دارد، غوغاسالاری و بهره برداری برخی از جریان ها و اشخاص از حوادث این چنینی است. از نظر آنان تنها، برخی از قربانیان خشونت قابلیت تبدیل شدن به تریبون دارند نه همه ی آن ها!
برای تبیین بهتر بحث کافی است نگاهی به معضل سقط جنین در جامعه بیاندازیم. که هم قتل فرزند است و هم وجهی خشونت آمیز دارد. معضلی که بر اساس آمار هرروز بر میزان آن افزوده می شود. به دلیل غیر قانونی بودن بسیاری از این نوع سقط ها، نمی توان آمار دقیقی از آن ارائه داد؛ اما آمار تقریبی از حدود۳۰۰هزار سقط در سال پرده برمی دارد. این در حالی است که، آمار موالید در سال ۹۸حدود یک میلیون و ۱۹۰ هزار نوزاد می باشد که اگر شاهد این تعداد قتل جنین نبودیم، چیزی حدود ۳۰درصد به تعداد موالیدمان افزوده می شد.رقمی که با توجه به بحران جمعیت کشور به راحتی نمی توان از آن گذشت.
آن چه که بهانه ی این گزارش را فراهم آورد؛ نه در تقابل قرار دادن دو معضل اجتماعی یا کم اهمیت جلوه دادن یکی بر دیگری است؛ بلکه نگرانی از این مساله است که ما هم اکنون با مسولان و جامعه ای مواجه هستیم که در مقابل کشته شدن یک دختر توسط پدرش تا به این حد، ناراحت و نگران می شوند اما در مقابلِ قطعه قطعه شدن هزاران جنین در سال، کمترین واکنشی را از خود بروز نمی دهند!
با توجه به اهمیت مساله و تاکید چندباره ی مقام معظم رهبری بر مساله ی جمعیت، پی‌گیر این معضل مهم شدیم و تحلیل های مسوولان و فعالان امور زن و خانواده، پیرامون تعارض و تناقض بین توجه به قتل یک نوجوان و عدم توجه کافی به قتل هزاران جنین در سال، جویا شدیم.
حجت‌الاسلام زیبایی‌نژاد: چرا عواطف جامعه نسبت به سقط جنین تحریک نمی‌شود؟
حجت الاسلام زیبایی نژاد، رئیس مرکز تحقیقات زن و خانواده در نشست علمی «تحلیل لایه های زیرین ماجرای قتل رومینا اشرفی» از اولین و معدود اشخاصی بود که نسبت به این مساله واکنش رسانه ای انجام داد. وی در بخشی از سخنانش در تحلیل این واقعه چنین می‌گوید:«یکی از سؤالات و پرسش ها این است که چه چیزی باعث شده که این ماجرا به این میزان تب آنتن پیدا کند؟ و چه کسانی از آن سود می برند؟ اگربخواهیم این موضوع را با حوادث دیگر مقایسه کنیم، آن موقع است که وزن واقعی حادثه را به دست می آوریم و می فهمیم این وزنی که الآن در جامعه پیدا کرده با آن وزن واقعی اش تناسب دارد یا خیر؟»
وی در ادامه می‌افزاید: «در کنار این حادثه‌ی موردی، در کشور ما سالیانه ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار مورد جنین‌کشی اتفاق می‌افتد. چرا باید اینگونه باشد که نسبت به این حوادث عاطفه اجتماعی و افکار عمومی ملتهب نمی‌شود و هیچ نهاد آن رابین‌المللی ردگیری نمی کند. چرا افکار عمومی از این حوادث آگاهی پیدا نمی‌کنند؟ چون در بستر قتل رومینا می‌شود سنت ها را نفی کرد و به لیبرالیسم جنسی رسید. یعنی نقد کودک کشی، کودک همسری، سرپرستی پدر، حکم شرعی و سنت های دینی و به طور کلی نقد سنت هرچند خوب یا بد. ولی اگر به موضوع جنین‌کشی پرداخته شود به یکی از اصول لیبرالیسم جنسی که تسلط بر بدن است حمله شده است؛ پس به این موضوع نباید پرداخته شود.»
صادقی: سقط جنین خشونت عامدانه علیه خانواده است
دکتر سهیلا صادقی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اجتماعی دانشگاه تهران و رئیس سابق مرکز مطالعات زنان دانشگاه تهران، در پاسخ به سوال، علت تناقض شکل گرفته را، این گونه توضیح می دهد:«ورود به این مساله، باید از همین منظرِ تعارض شکل گیرد. تعارضِ شناختی که متاثر از منافع و بهره برداری های سیاسی است. کما این که این سیاست زدگی و توجه به منافع سیاسی، قتل دهشتناک میترا استاد را که توسط یک شخصیت سیاسی که در حد وزیر فرهنگ شدن است، را نادیده می گیرد ولی برای قتل رومینا، جریان سازی می کند.»
صادقی گفت: «اعتراض به قتل رومینا در مجموعه‌ی خشونت علیه زنان و یا صیانت از امنیت خانواده شکل می گیرد. در این مجموعه، هر نوع خشونتی باید تقبیح شود. سقط جنین، خشونتی عامدانه علیه خانواده است و ریشه در خودخواهی افرادی دارد که شانس زندگی را از جنین قبل ازآن که به دنیا بیاید می ربایند و او را قربانی اراده و خواست فردی خود می کنند. از همین رو، سکوت نهاد های مدنی، سیاست‌گزاران فرهنگی و اجتماعی، مشاوران خانواده و صاحب نظران حوزه اخلاق و تربیت پیرامون سقط جنین‌های عمدی یک فاجعه سیاه است. چرا که این سکوت و یا بی اعتنایی به چنین موضوع مهمی باعث می‌شود که سقط جنین به عنوان یک امر عادی و متعارف تلقی شود و سالیانه، هزاران کودک قبل از دریافت هر شانسی برای زندگی، قربانی گردند!
این استاد دانشگاه به پیامدهای سقط جنین هم اشاره می کند و این گونه هشدار می‌دهد: «شک نکنید، انسانی که بی مهابا، چنین خشونتی را در حق خود، جنین و خانواده اش انجام می‌دهد، به راحتی علیه جامعه هم خشونت می‌ورزد. کسانی که در مقابل سقط جنین سکوت می‌کنند، این عمل را به تصمیم شخصی، اراده و آزادی فردی ارجاع می دهند و این بدترین نوع دفاع از یک جنایت بسیار متعارف است.»
ولی‌مراد: مالک جنین خداست، نه والدین
توران ولی‌مراد، مدیر شورای همکاری های زنان، نیز در پاسخ به سوال ما می گوید: «سوال شما، هوشمندانه و با زیرکی انتخاب شده است. چرا عده ای در رابطه با مساله سقط جنین فضاسازی نمی‌کنند و موضوع را به دولت و مجلس نمی‌کشانند؛ اما مساله ی رومینا را به هیات دولت و معاونت حقوقی ارجاع می دهند. این افراد در مورد لایحه تامین امنیت صحبت می کنند؟_لایحه ی تامین امنیت اگر در قوه قضائیه ماند به دلیل اشکالات جدی بود که بر آن وارد بود ونیاز به بررسی داشت_ اما چرا هیچوقت نمی‌گویند که در لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان از سقط جنین صحبتی به میان نیامده است؟ چه فرقی است بین قتل رومینا و سقط هزاران جنین؟ هر دو قتل فرزند توسط والدین است!»
ولی‌مراد می‌افزاید: «در کشورهایی که سقط جنین قانونی است اساس آن بر اعتقاد مالکیت زن بر بدنش و نگاه اومانیستی و انسان محوری و به دنبالش زن محوری است. اگر از این منظر نگاه کنیم، چنانچه کسی جلوی سقط جنین را بگیرد، مرتکب خشونت علیه زن شده است. از آن جا که، در داخل کشور برخی همراه با این تفکر هستند ولی نمی‌توانند آن را آزادانه اعلام کنند، پس در نهایت در مخالفت با سقط جنین حرف نمی‌زنند ولی در موضوع رومینا این گونه نیست. با این موضوع می توانند فضاسازی کنند. مساله محدودیت ولایت و نظارت پدر را مطرح کنند. کسانی که علیه سقط جنین حرف نمی‌زنند، اشخاصی هستند که، اهداف، برنامه عمل و افق دیدشان را با غرب تنظیم می‌کنند. برای همین در وقایع یک استاندارد دوگانه اتخاذ می‌کنند. این دلیل اصلیِ برخورد دوگانه، با دو اتفاقی است موضوع هر دو یکی یعنی قتل فرزند است.»
مدیر شبکه ایران زنان، در ادامه با گفتن اینکه دیدگاه غرب گرایانه‌ی اومانیستی به والدین اجازه سقط جنین را می‌دهد، ادامه می‌دهد: «ولی در اسلام مالکیت زن بر بدن معنی ندارد. مالک همه چیز خداست. والدین مالک جنین نیستند. جنین یک امانت در نزد والدین است. در اسلام اجازه سقط جنین داده نشده است. پس از اساس زاویه نگاه اسلامی با غربی تفاوت دارد. جای نگرانی است که برخی در داخل، به راه غرب می روند و در حوزه سقط جنین سکوت اختیار می کنند تا با آنان مخالفتی نکرده باشند.»
پاد: قوانین مربوط به سقط جنین و حقوق کودک و نوجوان ناکارآمد است
سکینه السادات پاد، معاون حقوقی موسسه بین‌المللی حقوق بشری صلح زیبا و وکیل پایه یک دادگستری در مورد تناقض ایجاد شده در توجه زیاد به قتل رومینا نسبت به بقیه ی حوادث، می گوید:«کانون ثقل توجه جامعه بر قتل رومینا و مجازات قانونی قاتل، در بخشی از جامعه ناشی از هیجانات احساسی و انسانی است و در بخشی دیگر صرفا سیاسی می‌باشد. شبیه این مورد، قتل‌های عادی‌سازی شده‌ی بسیاری، هم در کشور خودمان و هم در دنیا وجود دارد که این نوع نگاه در مورد سقط جنین وجود ندارد.»
پاد در ادامه به مشکل خلاء قانونی قتل دختر نوجوان و سقط جنین ها اشاره می کند و می‌افزاید: «قوانین مربوط به حقوق کودک و نوجوان و سقط جنین، ناقص و ناکارآمد هستند و این مساله در هر دو مورد دیده می‌شود. یکی از چالش های جدی خلاء واقعی قوانین دارای شمولیت همه ی کودکان ایران اسلامی از دوره ی جنینی تا سن قانونی است. هرگونه تعللی در نهایی شدن قانون حمایت کودک، یقینا بروندادِ آن، رومیناهای بیشتر در قالب غیرت یا سقط جنین می‌باشد.»
مافی: قیاس قتل رومینا و سقط جنین اشتباه است
پروانه مافی نماینده مجلس دهم، به این سوال عکس العمل متفاوتی نشان داد و گفت: «ارتباط بین سقط جنین و قتل رومینا اساسا چیز بی خودی است و این دو نسبت به هم بی ارتباط هستند.یک دختر نوجوان توسط پدرش-به هر دلیلی- به شنیع‌ترین وضع کشته شده است. داعشی‌ها هم چنین کاری نمی کنند.
برخی از مردم جامعه دچار شک و فشار عصبی شدند. شما قصد دارید چنین مساله‌ای که جامعه را ملتهب کرده است با موضوع سقط جنین مقایسه کنید؟ شما می‌خواهید با طرح این سوال بنزین روی آتشی بریزید که پدر رومینا برپا کرده است؟ این چه قیاس مع الفارقی است؟ این‌ها به هم ارتباطی ندارند.
طرح این سوال، باعث عصبانیتم شد.بحث سقط جنین هم، جای خودش را دارد. جنین، یک انسان زنده است که در منابع دینی و فقهی ما، کشتنش قتل و حرام است. یک بحث جدا است. رسانه ها بروند و به آن بپردازند.»
میرزا اسکندری: قتل ناموسی و سقط جنین معلول شبکه‌ای از علت‌های فرهنگی و اجتماعی است
فرزانه میرزا اسکندری، دبیر کل جامعه فاطمیون، به تعارض ایجاد شده بین واکنش رسانه‌ها به قتل رومینا اشرفی و سقط جنین، این گونه پاسخ می دهد: «به نظر من، اهمیت هریک از این دو مقوله را باید جدا ببینیم. یعنی یک گروه، قتل هایی از نوع قتل رومینا که متاسفانه در جامعه ی ما، مخصوصا در مناطق محرومی که هنوز بافت اجتماعی از نوع قبیله ای و… می‌باشد، دیده می‌شود. یک موضوع با دلایل و مجموعه عوامل اجتماعی و فرهنگی خودش است و خیلی هم ساده و راحت تبیین نمی شوند و گروه دیگر، مساله سقط جنین و بررسی عوامل موثر بررواج آن است که آن هم اتفاقا معلول شبکه‌ای از علت‌های فرهنگی و اجتماعی است.»
وی ادامه می‌دهد: «ما می‌دانیم آنچه که یکی را خیلی پررنگ می‌بیند و برایش جنجال و هیاهو راه می اندازد و دیگری را امری غیر مهم و پیش پا افتاده به حساب می آورد، دارای نوعی جهت‌گیری سیاسی است. متاسفانه یک سر این جهت‌گیری در داخل و جناح‌های سیاسی با خواستگاه های فکری متمایل به غرب است وو یک سر دیگر هم در خارج از کشور است که بنظرم صاحبان اتاق فکرهایی هستند که برای کل جهان و فرهنگ جوامع مختلف بشری و به صورت خاص برای جوامع جهان سومی و جوامع اسلامی و به صورت خیلی ویژه تر برای جامعه ایران ایده، برنامه و عملیات دارند. به نظرم ما برای بررسی درست هر کدام از این مقوله ها، بهتر است، رویکردهای سیاسی را کنار بگذاریم و جداگانه و با رویکرد علمی و پژوهشی و واقع بینانه به هرکدام بپردازیم.»
مدیر مسوول سایت بهدخت ادامه می دهد: «باید به همه‌ی معضلات، نگاهی وسیع، عمیق و همه جانبه‌نگر داشته باشیم. علل و عوامل چنین وقایعی، گاهی به مدل سنتی و ریشه های اندیشه‌ای و عادت‌های فرهنگی مردم ایران برمی‌گردد. گاهی هم به تاثیر عواملی که از بیرون جامعه وارد می شود. موضوعات مربوط به زن و خانواده و ارتباط بین دختر و پسر، مدل فرزند آوری و… از جمله موضوعاتی هستند که باید از همه ی جهات مورد واکاوی قرار گیرند.
بروجردی: آنهایی که به سقط جنین اعتراض نمی‌کنند، مروجان رفاه‌طلبی هستند
اعظم بروجردی نمایشنامه نویس و کارگردان، در پاسخ به سوال فوق، ضمن اظهارنگرانی و تاسف عمیق، به برشمردن از عواملی از جمله عادی‌سازی ارتباط دخترو پسر، ترویج بلوغ جنسی، عدم تقبیح فرار از منزل و… یاد می‌کند و می‌گوید:
« این اقدام پدر، یک صدای اعتراض بلند بود. اعتراض به عواملی که مطرح نشد و به موقع و به حکم ضرورت از آن پیشگیری نشد. آنهایی که در مورد سقط جنین اظهار نظر نمی‌کنند و در جهت جلوگیری از آن قدم اساسی بر نمی‌دارند، همان ترویج کنندگانِ رفاه طلبی در کنار فرزند کمتر، زندگی بهتر هستند. پرداختن به عوامل یک فاجعه برای عدم تکرار و پیشگیری مهم است.
اگر امروز به عوامل ایجاد کننده ی قتل رومینا بپردازیم، دیگر شاهد قتل‌هایی این چنینی نخواهیم بود. همان‌طور که اگر به تقبیح سقط جنین پرداخته بودیم، اکنون شاهد چنین وضعی نبودیم. مسولان برای جلوگیری از جنین‌کُشی باید نسبت آن واکنش نشان دهند و سکوت نکنند تا در جامعه عادی نشود.»
*منیره افشین‌پور/ دانشجوی دکترای فقه و حقوق