تاملی در باب «عقل زنان» در برخی متون دینی

زهرا عباسپور

🔹یکی از اندیشه هایی که در برخی ادبیات دینی در موضوع زنان دیده می شود و در اذهان عموم ریشه دوانیده این است که اسلام، خصوصا در موضوع «عقلانیت» نگاه منفی به زنان دارد و عبارت مشهور« ناقصات العقول» موید این اندیشه می باشد از سوی دیگر این تفکر در تقابل با نگاه کرامت بخش اسلام در موضوع «زنان» است. وجود چنین تناقضاتی در ساحت دین و حل نکردن منطقی و مستدل این تعارض می تواند منجر به عرفی گرایی دینی (انتخاب بخش هایی از دین) گردد.

با بررسی احادیثی که به نوعی به «نقصان عقل» زنان گواهی می دهند به سند متصل و معتبری دست پیدا نمی کنیم و ادعای تواتر برخی از این احادیث از آنجایی که در سند آنها شک وجود دارد نیز رد می شود. بر این اساس بسیاری از دین شناسان معتقدند در مسائل زنان این احادیث نباید مبنا قرار داده شوند.

🔸از سوی دیگر می توان با بررسی تناقضات این احادیث با معنا شناسی «عقل» در متون اسلامی و جایگاه «زنان» و علی الخصوص «مادران» در نسبت با آن به نقد نسبت ناروای “ناقصات العقول” به زنان پرداخت.

📍 در بررسی معنای عقل در متون دینی و نسبت آن به هدایت انسان به تعاریف مختلفی بر می خوریم که از میان آنها جامع ترین تعریف از امام صادق علیه السلام می باشد که فرمودند: «العقل ما عبد به الرحمان و اکتسب به الجنان»؛ «عقل چیزی است که خداوند رحمان با آن عبادت می شود و چیزی است که با آن بهشت ها را می توان کسب نمود». بر این اساس «عقل»، قوه ای معرفی می شود که انسان را در خدمت اوامر الهی قرار می دهد و در صورت رشد درست قوه «عقل»، «بهشت» کسب می گردد.

🍃در خصوص نسبت «بهشت» و «جنسیت» خاصه «زنان»، یکی از مشهورترین و معتبرترین احادیث، حدیثِ «الجنه تحت اقدام األمهات» می باشد. این حدیث شان مادران را بالاتر از بهشت معرفی می کنند. و بیان می دارد؛ مادران به عنوان بخشی از زنان عقلانیتی دارند که آنان را فرا بهشتی نموده است .

🔺بنابراین می توان گفت نه تنها مادران به عنوان بخشی از زنان “ناقص العقل”، نیستند بلکه عقلانیت آنها بالاتر و فراتر از دیگران نیز تعریف می گردد. « ام» مقامی است که جنس همه «بشر» را می تواند “هدایت” و “بهشتی” نماید و این مقام «ام»، صرفا مخصوص «زنان» است.

🌿اوج این “عقلانیتِ زنانه یِ مادرانه” در انقلاب اسلامی ایران این گونه به یادگار مانده است؛
«عکس اول را درآورد؛ این پسر اولم محسن است، عکس دوم را گذاشت روی عکس محسن؛ این پسر دومم محمد است، دو سال با محسن تفاوت سنی داشت.
عکس سوم را آورد و گذاشت روی عکس محمد؛ خواست بگوید این پسر سومم … سرش را بالا آورد، دید شانه‌های امام (ره) دارد می‌لرزد …
فوری عکس‌ها را جمع کرد زیر چادرش و خیلی جدی گفت: چهار تا پسرم رو دادم که اشکتو نبینم!»

#بانو_نگار_رسانه_گفتمان_انقلاب_اسلامی
#ام
#نواقص_العقول
#گفتمان_سنتگرای_دینی
@Banounegar