فراکسیون امید مجلس برای زن و خانواده چه کرده است؟/ میزگرد بررسی قوانین و لوایح زنان و خانواده
فاطمه رهبر: شما شعارها را دادید. وقتی نگاه‌ها به سند توسعه هزاره سوم هست هیچ سندی به هیچ‌جایی در این مجلس نمی‌رسد. حضرت آقا همین چندوقت گذشته در دیداری که با فعالین حوزه اقتصاد داشتند فرمودند که برخی منتظرند تا اگر راه آن طرف باز شود، جهت‌گیری اقتصادی کشور را به سمت نگاه به خارج ببرند درحالی‌که چنین نگاهی، غلط است.
گروه‌خانواده؛ نعیمه موحد: مشکلات زنان در حوزه قوانین و اجرا از آن دست سوژه‌هایی است که هیچوقت کهنه نمی‌شود چون اکثر این قوانین و لوایح در مراحل تبدیل شدن به قانون به بن‌بست می‌خورند و حتی خیلی از آن‌ها بعد از قانون شدن هم هیچوقت رنگ اجرایی شدن را به خود نمی‌بینند.
حرف موافقین دولت و مجلس فعلی این است که بودجه مانع به ثمر رسیدن قوانین و لوایح حوزه زن و خانواده است. درحالی که مخالفین حرف‌های دیگری مثل عدم توجه کافی یا تمرکز بر روی مسائل فرعی به خصوص قوانین بین‌المللی را به میان می‌کشند.
میزگرد بررسی قوانین و لوایح مجلس در حوزه زن و خانواده در دانشگاه علوم پزشکی تهران بر حول همین محور چرخید. بسیج دانشگاه علوم پزشکی تهران از خانم‌ها فریده اولادقباد رئیس فراکسیون زنان مجلس، فاطمه ذوالقدر عضو فراکسیون زنان مجلس، فاطمه رهبر نماینده سابق مجلس شورای اسلامی، فرشته روح‌افزا، عضو شورای عالی فرهنگی اجتماعی زنان و توران ولی‌مراد پژوهشگر و فعال حوزه زنان دعوت کرده بود تا در یک میزگرد و مناظره به سوالات و ابهامات پیرامون قوانین حوزه زن و خانواده پاسخ بدهند. البته خانم معصومه ابتکار؛ معاون امور بانوان و خانواده ریاست جمهوری هم قرار بود در این نشست حضور داشته باشد که صندلی وی تا پایان مراسم خالی ماند.
یا قانون را عوض کنید یا اجرایش کنید
مجری: قانون تسهیل ازدواج که این روزها ۱۴دهمین سال اجرایی نشدن آن هم سپری شد، چرا اینهمه سال معطل مانده است؟ تکلیف ۱۱تا ۱۳میلیون جوان ۱۸تا ۳۰سال که در آستانه ازدواج هستند اما موفق به ازدواج نمی‌شوند چه خواهد شد؟
کسانی مثل خانم طیبه سیاووشی یا آقای تندگویان، معتقدند که این قانون باید عوض بشود و به قوه قضائیه هم شکایت کرده‌اند. اما شما در فراکسوین زنان چه کرده‌اید؟ اگر لازم است چرا عوض نکرده‌اید و اگر لازم نیست چرا آن را اجرا نکرده‌اید؟
روح‌افزا: آمار خیلی بیشتر از این حرفهاست و اگر از سن ۱۵سال و جوانان در آستانه تجرد قطعی را هم حساب کنیم به ۲۰میلیون نفر هم می‌رسد.
رهبر: من نائب رئیس کمیسیون فرهنگی بودم و تذکرات پیاپی در دوره‌ای که در مجلس بوده‌ایم برای اجرای این قانون داده‌یم. الان هم اسنادش هست. اشکالی که وجود داشت این بود که ساختار سازمان ملی جوانان خیلی کوچک است و قدرت انجام قانون تسهیل ازدواج را نداشت. ادغامی که انجام شد و سازمان ورزش و جوانان را تشکیل داد در راستای فراهم کردن سازمانی بزرگتر برای اجرای این قانون بود. این بحث دوره‌های قبل و قبلتر نیست. روسای جمهور دوست دارند سلیقه‌ای کار کنند یا کمبود بودجه را بهانه می‌کنند. این اصلاح ساختار باید صورت بگیرد تا نشود سلیقه‌ای عمل کرد.
مجری: اصلاح ساختار را چه کسی باید انجام بدهد؟ مثلا مجلس فعلی برای اجرا نشدن این قانون از دولت به قوه قضائیه شکایت کرده است. اقدامات دیگر چه بوده است؟
ذوالقدر: ما از ابتدای این مجلس این قانون را در اولدیت گذاشتیم. از بعد نظارتی از نهادهای زیادی مثل بانک‌ها سوال کردیم که برای اجرای قانون چه کرده‌اند. شهرداری‌ها برای اجازه سالن یا وزارت شهرسازی برای ساخت خانه می‌گویند که بودجه هست و کار را انجام می‌دهیم. مثل ماجرای «مسکن ملی» که استارت آن زده شده است. کمیسیون فرهنگی برای افزایش وام ازدواج هم تلاش کرده است و وام را در سال جاری به ۳۰میلیون تومان رسانده است و الان هم پیشنهاد ۵۰میلیون برای سال دیگر را داده‌ایم.
نوبخت می‌گوید بودجه سنواتی نداریم
ذوالقدر: ما مکاتباتی هم با آقای نوبخت داشته‌ایم و ایشان گفته‌اند که باید هرسال باید برای قانون تسهیل ازدواج بودجه سنواتی در نظر گرفته بشود ولی بودجه نیست. از کجا بیاوریم؟
مجری: آقای نوبخت مسئول تامین بودجه سنواتی است. بودجه سالانه تکالیفی دارد که هرسال باید برای قوانین مختلف ردیف در نظر بگیرد. هرسال هیچ کاری برای این بودجه نمی‌شود و مجلس هم کاری نمی‌کند.
ذوالقدر: ما هم این را قبول داریم اما نمایندگان مجلس از همان اول هر درآمدی اضافه آمده اولویت را به قوانین مربوط به ازدواج جوانان داده‌اند.
۱۴سال است برای ازدواج قدم از قدم برداشته نشده است
روح‌افزا: شما شنیده‌اید شهرداری‌ها تا به حال برای برگزرای مراسم ازدواج سالن کرایه بدهند؟ حتما به مسئولین و مجلسی‌ها می‌دهند! کجا به جوانان تازه ازدواج کرده مسکن می‌دهند؟ تازه این دولت اشتغال را هم از آنان گرفته است. چرا با کلمات بازی می‌کنید؟{ تشویق دانشجویان} ۱۴سال است قدم از قدم برداشته نشده است ولی وعده و وعید الی ماشاالله! دوستان ما در مجلس برای اینکه ازدواج صورت نگیرد بودجه می‌گیرند.
ذوالقدر: این تهمت است.
اولادقباد: ما بحث‌های نظارتی را روی قانون تسهیل ازدواج انجام داده‌ایم. مجلس دهم در طول شش ماه این قانون را بررسی کرد و کارهای نظارتی را تا جایی که نیاز بوده روی آن انجام داده است. همه احزاب هدفشان حفط منافع ملی و مصالح جمعی کشور است. از دغدغه‌های مجلس دهم تحکیم بنیاد خانواده بوده است. من از دانشجویان می‌خواهم خبرهای خانه ملت را رصد کنند و ببیند فراکسیون زنان مجلس در باب نظارت چه کارهایی برای قوانین مربوط به خانواده انجام داده است. قوانینی که مصوب می‌شود باید در آموزش عالی مدارس و دانشگاه‌ها و صداوسیما اطلاع رسانی بشود.
مجری: از بندهای ماده ۱۰۲ قانون برنامه ششم توسعه این است که سالانه و از سال ۹۶ باید ۱۰درصد میانگین سن ازدواج کمتر بشود. اجرای این بند برعهده ستاد ملی زن و خانواده گذاشته شده است. طی شش سال اخیر فقط یک‌بار این ستاد تشکیل جلسه داده است.
درحالی که مجلس مردادماه امسال وزیر ورزش و جوانان را برای مسئله ورزشگاه رفتن زنان به صحن مجلس می‌آورد. بحث خروج از کشور زن بدون اذن همسر مطرح می‌شود. بحث اسیدپاشی به بانوان مطرح می‌شود. نزدیک به ۴۰میلیون نفر در صورت اجرای قانون تسهیل ازدواج از مزایای آن بهره‌مند می‌شود. چقدر این ۴۰میلیون نفر در اولویت فراکسیون زنان مجلس هستند؟ { تشویق دانشجویان}
اولادقباد: در فراکسیون خانواده مجلس چندین جلسه در حوزه قانون تسهیل ازدواج و دو جلسه هم در فراکسیون زنان برگزار شده است. همه ما به عنوان فرزندان ایران در این کشتی نشسته‌ایم. هرجایی خلاء قانونی وجود داشته باشد ما در خدمت مردم هستیم.
نگاه مجلس به غرب است
فاطمه رهبر: شما شعارها را دادید. وقتی نگاه‌ها به سند توسعه هزاره سوم هست هیچ سندی به هیچ‌جایی در این مجلس نمی‌رسد. حضرت آقا همین چندوقت گذشته در دیداری که با فعالین حوزه اقتصاد داشتند فرمودند که برخی منتظرند تا اگر راه آن طرف باز شود، جهت‌گیری اقتصادی کشور را به سمت نگاه به خارج ببرند درحالی‌که چنین نگاهی، غلط است. خانم ابتکار باید الان اینجا بودند و جواب می‌دادند. {تشویق دانشجویان}
من هفته پیش دیدم که مرکز بین‌المللی تعالی خانواده توسط دولت درحال برگزاری است. بین‌المللی؟ نگاه دوباره به غرب است.
ماجرای کودک‌همسری
مجری: در سه سال گذشته کلیدواژه‌ای به نام «کودک همسری» وارد ادبیات سیاسی ما شد. یک‌ماه بعد سمینار ازدواج کودکان در دانشگاه علم و صنعت با سخنرانی خانم ذوالقدر برگزار شد. دو روز بعد خانم ذوالقدر به همراه خانم سیاووشی گزارش سمینار را در قم خدمت حجت‌الاسلام مکارم شیرازی میبرند و ایشان می‌فرمایند که ازدواج زیر ۱۳سال باطل است. درحالی که ازدواج زیر۱۳سال دختران و زیر۱۵سال پسران با حکم دادگاه میسر است. چه اصراری بود که این فتوا و همچنین لایحه منع ازدواج زیر ۱۳سال با این جدیت در مجلس پیگیری بشود؟
ذوالقدر: درست است سن قانونی ۱۳سال است. اما دو تبصره دارد که نامش ۱۰۴۱ و ۱۰۴۲ است. تبصره یک می‌گوید اگر پدر راضی باشد و تبصره دو حکم دادگاه برای سن رشد است. با این دو تبصره زیر ۱۳سال هم ازدواج می‌کند. اما گاهی همین گواهی‌ها هم خواسته نمی‌شود. حالا نمی‌دانم چند ازدواج این‌طور صورت می‌گیرد چون آمار دقیق نداریم.
مجری: اینکه تعداد محدودی دادگاه را دور بزنند راه حلش این است که برای منع ازدواج زیر ۱۳سال اینهمه وقت صرف کنیم و قانون کلی تصویب کنیم؟
ذوالقدر: ما از قضات می‌خواهیم. در جلسه‌ای هم به حجت‌الاسلام رئیسی گفتیم که برای این معضل فکری بشود. شاید واقعا نیاز به تصویب قانون هم نباشد. ولی هرکس باید به وظیفه خودش عمل کند. من نمی‌دانم همکارانم دیگرم چه گفتند ولی من فقط به دنبال این هستم که دختری مجبور نشود زیر۱۳سال ازدواج کند و همچنین دختری با مردی که با او فاصله سنی زیاد دارد ازدواج نکند. مثلا یک دختر ۹ساله همسر یک مرد ۵۰ساله نشود. ما هدفمان این بوده است. حالا ای‌کاش خانم ابتکار یا سیاووشی بودند و توضیح می‌دادند که چه چیزی غیر از این گفته شد.
رهبر: قانونی که دوستان به مجلس بردند و می‌خواستند تصویب کنند این بود که سن ازدواج پسران هم افزایش پیدا کند. درحالی که اگر دختری آمادگی ازدواج در سن ۱۶سالگی را داشت حق ازدواج ندارد اما اگر بخواهد رابطه خارج از ازدواج برگزار کند می‌تواند.
ذوالقدر: من تاکید می‌کنم که بنده با ازدواج دختر ۱۴سال به بالا هیچ مشکلی ندارم. شاید بقیه داشته باشند و بقیه باید خودشان توضیح بدهند
قانون اعطای تابعیت توهین به زن ایرانی است
ولی‌مراد: مجلس به نیازها و مطالبات اساسی جامعه نمی‌پردازد. اسناد بالادستی کشور را هم نادیده می‌گیرد. به جای این‌ها مسئله‌سازی کاذب می‌کنند. چیزی که اسمش را گذاشته‌اند «کودک‌همسری». چیزی است که ما برای آن قانون داریم. اگر یک دختر ۹ یا ۱۱ ساله را به زور شوهر بدهند و عکس و فیلم و خبر آن مدت‌ها فضای مجازی و خبری را اشغال کند و آه و شیون و واویلا راه بیاندازند، خب این از بی‌عرضگی دولت است. {تشویق دانشجویان} دولت خودش نباید به لحاظ فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی همچین اجازه‌ای ندهد.
ما درباره مادر ایرانی و ازدواج در کشورمان قانون داریم. آن‌وقت دوستان رفته‌اند قانون اعطای تابعیت به مادر ایرانی را تصویب کرده‌اند که قانون را دور بزنند. این قانون اشکال شرعی دارد. هرمردی بخواهد در کشوری اقامت بگیرد باید کارهای مشخص قانونی‌ای انجام بدهد. اینجا دوستان تصویب کرده‌اند که اگر مردی از زن ایرانی بچه‌دار شد به او اقامت می‌دهیم. خب این یعنی چه؟ عملا داریم به زن ایرانی توهین می‌کنیم. این خروجی مجلس و دولت است. مرد خارجی اگر می‌خواست با زن ایرانی ازدواج کند باید مدارک و مستنداتی می‌آورد و کارهایی انجام می‌داد. حالا الان با قید «نکاح شرعی» همه این‌ها را برداشته‌اند.
ما اینهمه مشکل ازدواج داریم، مشکل مرخصی زایمان زنان شاغل داریم، مشکل بیمه زنان خانه‌دار داریم، مشکل ایجاد شغل داریم آن‌وقت می‌بینید یک سال دغدغه دوستان می‌شود رفتن خانم‌ها به ورزشگاه. یا مثلا کودک همسری را سر زبان‌ها انداختند تا آن لایحه اعطای تابعیت در حاشیه و در سکوت تصویب بشود. ما الان باید از معاونت زنان چه انتظاری داشته باشیم وقتی معاون برنامه‌ریزی کل کشور برای حوزه زنان تخصصش حشره‌شناسی است{ تشویق دانجشویان}
اولادقباد: قانون اعطای تابعیت مورد تایید شورای نگهبان است. بخشی از فرزندان ما بلاتکلیف و بدون شناسنامه و اوراق هویتی بودند. در این قانون آمده که زمانی به پدر غیر ایرانی تابعیت داده می‌شود که دستگاه‌های امنیتی او را تایید کنند.
رسالت ما فقط کودک همسری نبوده است. من هیچ وقت از دولت در همه چیز حمایت نکرده‌ام و هیچ وقت هم رئیس‌جمهوری را تخریب نکرده‌ام. انتقاد باید سازنده باشد. ما زیاد نمی‌توانیم بودجه مصوب را دستکاری کنیم مگر جاهایی که موضوعی از قلم افتاده باشد. ما سیصد میلیارد تومان برای بیمه زنان خانه‌دار با اولویت زنان سرپست خانوار اختصاص داده‌ایم. امسال هم که ردیف بودجه این کار پیش‌بینی نشده بود ما تذکرش را داده‌ایم. ما قسم خورده‌ایم از حقوق زنان و جامعه دفاع کنیم. ما بالای نود درصد وزیران را بازخواست کرده‌ایم که کارهایی که باید انجام بدهند را بدهند.
لیست امید در مجلس چه می‌کند؟
رهبر: قبلا مرخصی زایمان خانم‌ها سه ماه بود. بعد شد شش ماه و بعد نه ماه. غیر از اینکه مرخصی زایمان شد شش ماه و سه ماه هم امروز با حکم وحدت رویه دیوان عدالت اداری و با شکایت هر مادر به صورت مجزا گرفته می‌شود، در مجلس نهم ما برای پدران دو هفته مرخصی بعد از زایمان همسر تصویب کردیم. در این مجلس دو هفته آقایان شد سه روز!
اولادقباد: به والله قسم آقایان رای ندادند.
رهبر: شما در فراکسیون امید ۱۲۰ نفر هستید. یعنی چه که آقایان رای نداند؟ {تشویق دانشجویان} کار کردن سخت است خانم اولادقباد!
در پایان این میزگرد، مراسم پرسش و پاسخ دانشجویی نیز برگزار شد.